Wat betekent ondermijning voor de horeca, hoe herken je het en wat kun je ertegen doen? In dit artikel leggen we uit waarom deze branche in het bijzonder onze aandacht en hulp verdient in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. We beschrijven hoe horeca-ondernemers – vaak per ongeluk – verstrikt raken in het net van criminele organisaties. We leggen daarbij twee beproefde strategieën bloot: de schuldenval en incrementaliseme.
Volg het PVO Brabant-Zeeland op LinkedIn voor de nieuwste informatie, tips en hulpmiddelen.
Waarom zijn horeca-ondernemers van nature kwetsbaar?
Clubs waar drugsgebruik en -handel amper worden verhuld, verlaten cafeetjes die op papier erg succesvol zijn, luxe gelegenheid waar louche types pronken met hun criminele vermogen, de horeca heeft in dit opzicht een slechte reputatie. Dat is echter niet omdat horeca-ondernemers minder integer zijn dan andere ondernemers, maar omdat de branche van nature kwetsbaar is. Contante geldstromen spelen daar van oudsher een belangrijke rol in: horecabedrijven zijn daardoor zeer geschikt als dekmantel voor een witwasoperatie. Daarnaast is financiering vaak moeilijk: je hebt veel startkapitaal nodig, maar door de hoge risico’s wil niemand het je lenen. Criminele financiers springen graag in dat gat, maar niet om jou te helpen. Bovendien zien criminelen de horeca – net als normale burgers – als ontmoetingsplek. Als jouw horeca-gelegenheid de stamkroeg wordt van een groepje criminelen, zullen ze het als hun territorium gaan zien. Ben jij dan nog de baas in je eigen kroeg?
Wat maakt de horeca nu extra kwetsbaar?
De huidige situatie maakt de horeca nog kwetsbaarder dan deze sector al was. Na twee jaar van beperkende maatregelen krijgen horeca-exploitanten nu te maken met stijgende inkoopprijzen, onbeheersbare energiekosten en een ernstig personeelstekort. Bovendien hebben ondernemers vaak (belasting)schulden opgebouwd die binnenkort terug moeten worden betaald. De financiële malaise is op zichzelf een probleem, maar is in het bijzonder zorgwekkend in combinatie met het gevoel van onmacht dat bij een deel van de horeca-ondernemers leeft. Zij zijn vaak buiten hun eigen schuld om – meestal na jaren van keihard werken en flink investeren – in de problemen gekomen. Enerzijds hebben deze ondernemers dringend geld nodig, anderzijds heeft hun rechtvaardigheidsgevoel een deuk opgelopen. Als je jarenlang goed gedrag hebt vertoond en nu in de ellende zit, doet dat immers iets met je overtuiging dat goed gedrag loont. Criminelen zien die pijn en onmacht en maken er gretig misbruik van.
De gecorrumpeerde ondernemer: dader of slachtoffer?
Het echte leven is geen Disney-film met helden en schurken. Ook goede mensen maken slechte beslissingen. Wanhoop, onwetendheid en een geromantiseerd beeld van georganiseerde misdaad zorgen dat mensen niet inzien hoe slecht die beslissing is. Als je het écht zou begrijpen, zou je er nooit aan beginnen. Horeca-ondernemers die hun bedrijf en hun integriteit willen beschermen doen er dan ook goed aan om zichzelf en hun personeel bewust te maken van de risico’s van ondermijning. Je hoeft namelijk geen slechterik te zijn om verstrikt te raken in het criminele web. Één foute beslissing is vaak al genoeg. De georganiseerde misdaad heeft er juist een handje van om kwetsbare mensen in een dader-rol te dwingen. We zien dan ook dat gecorrumpeerde horeca-ondernemers vaak dader en slachtoffer tegelijk zijn. In de praktijk zijn ze vooral een pionnetje van de criminele organisatie.
De schuldenval: investeren als drukmiddel
Criminelen zien de financiële strubbelingen van horeca-ondernemers juist als een kans. Zij zijn – vooral als elke gedegen financier het een slecht idee vindt – best bereid om jou geld te lenen. Het is belangrijk om deze tactiek te doorzien voor wat het is: een schuldenval. Naast het feit dat een criminele lening geen structurele oplossing kan zijn voor je problemen, geeft het de crimineel veel macht over jou en je bedrijf. Wat begint als een lening, leidt vrijwel altijd tot criminele inmenging. Het is een kwestie van tijd voordat je een keertje niet kunt betalen, daar ben je namelijk op uitgezocht. Zodra dit moment zich aandoet, stelt de crimineel voor dat je betaalt in diensten in plaats van geld. De val klapt en jouw bedrijf is voortaan onderdeel van een criminele keten. Waar je even geleden nog een horeca-ondernemer was, ben je nu weinig meer dan een katvanger.
Malafide horeca-ondernemers
Naast de groep die kwetsbaar is en ten prooi valt aan de verleiding en misleiding van criminelen, is er helaas ook een groep horeca-ondernemers die simpelweg malafide zijn. Zij vervullen moedwillig hun rol in de criminele keten. Zo zijn er horeca-ondernemers die hun bedrijf (laten) misbruiken voor bijvoorbeeld drugshandel, illegaal gokken of illegale prostitutie. Daarnaast zien we criminelen die (anderszins bonafide) horecabedrijven misbruiken om crimineel geld wit te wassen. Waar het eerste vaak herkenbare signalen oplevert – denk aan een reputatie van drugsgebruik, louche bezoekers en overlast voor de buurt – is het tweede lastiger te herkennen. Bij professionele witwasoperaties doen criminelen namelijk veel moeite om legitimiteit uit te stralen. Dat wil niet zeggen dat er in een zaak met een slechte reputatie geen geld wit kan worden gewassen, maar professionele criminele organisaties zijn in de regel tactvoller.
Incrementalisme: stapje voor stapje verlies je de controle
Wat beide groepen met elkaar gemeen hebben, is dat ze na een tijdje onvermijdelijk de controle verliezen over hun bedrijf. Het maakt dan weinig uit of je wanhopig was en in de schuldenval bent getrapt of dat je dacht dat je makkelijk wat bij kon verdienen door een oogje toe te knijpen. Incermentalisme, de strategie van de kleine stapjes, speelt daarbij een belangrijke rol. Niemand gaat jou vragen of je een pion wilt worden in een criminele organisatie. Juist door in kleine stapjes jouw grenzen steeds wat verder op te rekken, lokken criminelen je steeds verder weg van het rechte pad. Als je na een aantal van die kleine stapjes achter je kijkt, besef je ineens hoever je bent afgedreven. Hoe meer kleine stapjes, des te zwaarder de weg terug. Daardoor wordt het steeds moeilijker om nee te zeggen. Stapje voor stapje ben je in de val gelopen.
Doorbreek de cirkel
Door die strategie dwingt de crimineel jou als ondernemer in een neerwaardse spiraal: met elke keer dat je toegeeft, wordt het moeilijker om de volgende keer nee te zeggen. Het is alsof je jezelf uit een kuil probeert te graven. Die neerwaardse spiraal doorbreek je alleen door melding te maken bij de politie. We snappen hoe moeilijk de keuze waar je nu voor staat is. De politie helpt je, maar dat betekent niet dat al jouw fouten zonder gevolg blijven. Je gaat waarschijnlijk niet meteen voor jaren de cel in, maar crimineel vermogen zul je sowieso af moeten staan. Daarnaast zul je ook niet meer zomaar een horecavergunning krijgen of door een Bibob-toetsing komen. Dat doet pijn, maar wat je ervoor terugkrijgt is je leven. Je kunt weer een vrij en volwaardig mens zijn, in plaats van de pion van een criminele organisatie.
Of beter nog: blijf het voor!
Hopelijk is het duidelijk: wat je situatie ook is, in zee gaan met criminelen gaat je niet helpen. Alles dat je nu misschien voelt – wanhoop, pijn, onmacht – wordt nog zoveel erger als je de pion wordt van een criminele organisatie. De enige manier waarop je jezelf en je personeel kunt beschermen is door op tijd nee te zeggen. Laat er geen misverstand over bestaan: op tijd betekent onmiddellijk. Nee zeggen is echter niet genoeg. Uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van horeca-ondernemers die wordt benaderd door criminelen hier geen melding van maakt. Daardoor krijgen criminelen vaak alsnog voet aan de grond in dezelfde straat of buurt. Het is belangrijk dat daar een kentering in komt. Als je een horeca-hart hebt, laat je jouw branche niet ten prooi vallen aan de georganiseerde misdaad. Melden dus!