Ondermijning concreet: wat is underground banking?

Het klinkt als een wilde complottheorie: Nederlandse winkeliers die actief deelnemen aan een internationaal netwerk van drugssmokkelaars, terroristen en mensenhandelaren. Toch is underground banking een belangrijke schakel in de keten van de georganiseerde misdaad. In dit artikel leggen we je uit hoe underground banking het werkt, waarom het een schoolvoorbeeld is van ondermijning en waarom het een ongenadig slechte beslissing is om jezelf ermee in te laten.

Voorbeeld van ondermijning

Ondermijning is voor veel mensen nog een vaag begrip. Je hoort het steeds vaker, maar wat betekent het nou? Het antwoord is steevast: de vermenging tussen onder- en bovenwereld. Dat is al duidelijker, maar nog steeds weinig concreet. Door underground banking als voorbeeld te gebruiken, kunnen we ondermijning echter heel concreet maken:

Underground banking – ook bekend als Hawala bankieren, dat zoveel betekent als op basis van vertrouwen – verwijst naar netwerken van illegale bankiers die de geldstromen van de onderwereld faciliteren. Vaak verschuilen deze bankiers zich achter kleine tabak- of lectuurwinkeltjes, belwinkels of koffiehuizen, maar ook in filialen van grote landelijke ketens worden winkeliers betrapt. Ook dat servicepunt waar jij je pakketje ophaalt en ondertussen snel je krantje koopt kan dus dienst doen als bank voor internationaal opererende criminele organisaties. Deze bedrijven zijn onderdeel van de bovenwereld, maar ook van de onderwereld. Dat is ondermijning.

Bankiers van de onderwereld

Hoe werkt dat dan, bankier spelen voor de onderwereld? Eigenlijk zoals banken altijd werken: je zorgt dat mensen geld kunnen bewaren en overdragen. Het verschil is dat je alle regels en waarborgen aan je laars lapt. Je bent er immers voor de klanten die een bonafide bank hoort te weigeren. Als er bij jou iemand aankomt met een sporttas vol contant geld, verwelkom je die “klant” met open armen. Daarmee faciliteer je alle misstanden waar dit geld bij betrokken is, zowel de misstanden waar het mee verdiend is als de misstanden waar het later aan wordt uitgegeven. Als dit geld is verdiend met drugs en later wordt uitgegeven aan wapens voor bendeleden, ben jij als bankier van de onderwereld de schakel die al dat leed mogelijk maakt.

Hoe werkt de transactie?

De transacties van ondergrondse bankiers lijken nog het meest op een ouderwetse money transfer. De crimineel brengt het contante geld naar een locatie bij hem in de buurt. Deze locatie maakt onderdeel uit van een netwerk van ondergrondse bankiers. Dit geld kan vervolgens beschikbaar worden gesteld aan een (criminele) connectie in een ander land. Bij het lokale kantoor in Nederland vertel je dat het geld moet worden ontvangen door iemand in bijvoorbeeld Peru of Pakistan. Er wordt een code gegenereerd en deze wordt gedeeld met de lokale franchise aldaar. Je deelt de code met degene die het geld moet ontvangen, zodat de bankier aan de andere kant van de transactie kan controleren of het geld wordt opgehaald door de juiste persoon. Dit is natuurlijk niet goedkoop, meestal betaal je een commissie van vier tot zeven procent. 

Criminele vermogensbeheerders

Criminelen die hun miljoenenkapitaal willen laten beheren zijn uiteraard niet afhankelijk van een schimmig kantoortje achterin een winkel. Deze doelgroep kan terecht bij criminele vermogensbeheerders die professionele witwasoperaties exploiteren. Een voorbeeld hiervan is de Bredase Ronald N., die miljoenen witwaste voor Brabantse (drugs)criminelen en als kers op de taart ruim 6,5 miljoen verduisterde van zwartspaarders. Vorig jaar werd hij veroordeeld tot acht jaar cel. Tot zijn clientele behoorde onder andere de Brabantse drugsbaron Adriaan D.

Waarom heeft de onderwereld bankiers nodig?

Geldstromen liggen meer dan ooit onder een vergrootglas. Vroeger was het voor criminelen gebruikelijk om met een auto vol contant geld naar Zwitserland te rijden en dit geld te storten op een anoniem rekening. Naar je naam werd niet eens gevraagd, want je rekening was enkel gekoppeld aan een nummer. In die tijd had je als crimineel helemaal geen underground banker nodig. Van de meeste controlemechanismes die bonafide banken tegenwoordig hanteren had nog niemand gehoord. 

Zoals voor veel veiligheidsvraagstukken was 11 september 2001 hier echter een kantelpunt. Het strakke Zwitserse bankgeheim werd onder internationale druk onhoudbaar. Banken overal ter wereld kregen richtlijnen en controlemechanismen opgelegd. Er volgden miljardenboetes voor de banken die hun controleplicht verzuimden. Af en toe gaat het nog flink fout, maar in de regel kunnen criminelen niet langer terugvallen op een normale bank. Daarom is het netwerk van clandestiene bankiers in de afgelopen decennia gegroeid en geprofessionaliseerd. Inmiddels schat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) de hoeveelheid geld die omgaat in underground banking op meer dan een biljoen dollar – dus duizend miljard – per jaar.

Is Hawala onmisbaar?

Het tegenargument is dat Hawala bankieren onmisbaar zou zijn voor miljoenen mensen in ontwikkelingslanden die geen bankrekening hebben. Zonder dit systeem zouden zij bijvoorbeeld geen geld kunnen ontvangen van familieleden in het buitenland. Deze mensen hebben er echter geen enkel belang bij om uit te worden geknepen door criminele organisaties. Gelet op de torenhoge rentes en tarieven die deze organisaties hanteren, is het onzinnig om te beweren dat ze het beste voorhebben met hun arme klanten. Juist deze doelgroep is gebaat bij modernisering, niet bij instandhouding van het bestaande systeem.

Gevolgen niet te overzien

De gruwelijkheden die je als underground banker mogelijk maakt zijn niet te overzien. Hetzelfde geldt voor de gevolgen als je gepakt wordt. Om te beginnen wordt al dat criminele vermogen natuurlijk afgepakt. Omdat je onderdeel bent van een criminele organisatie en een grote witwasoperatie hebt ondernomen, verdwijn je vervolgens voor jaren achter de tralies. Toch is de Officier van Justitie in dit stadium niet meer degene voor wie je bang moet zijn…

Bankiers geliquideerd

Drugskartels en andere criminele organisaties zijn in de regel niet erg coulant als het geld dat jij voor ze beheert verloren gaat. Bereid je er dus op voor om de rest van je leven over je schouder te kijken. De Canadese underground banker Jian Jun Zhu ondervond dit in september 2020 nadat hij eerder tegen de lamp liep. Nog voordat hij veroordeeld was, werd hij doodgeschoten in een vol restaurant. Zelfs als je niet gepakt wordt, ben je als underground banker nooit echt veilig. Zodra de criminele organisatie waar je voor werkt jou niet meer vertrouwt, is het game over. Ook Willem Endstra – Nederlands meest beruchte bankier van de onderwereld – werd op 51-jarige leeftijd geliquideerd.

Behandeld als terrorist

Klinkt dat akelig? Het wordt nog erger. Als blijkt dat jouw clandestiene bankkantoortje een faciliterende rol heeft gespeeld bij een terroristische aanslag, mag je hopen dat het verhaal voor jou eindigt in een Nederlandse gevangenis. Vergeleken met wat veiligheidsdiensten voor jou als financier van terrorisme in petto hebben, is dat namelijk een waar paradijs. Benieuwd of de horrorverhalen die mensenrechtenorganisaties hierover vertellen waar zijn? Underground banking is je kans om het hoogstpersoonlijk te ontdekken!