Fraude met diploma’s: wat moet je weten?

Fraude met diploma’s neemt steeds grotere en vooral ook professionelere vormen aan. Het aantal meldingen is in het afgelopen jaar zelfs ruimschoots verdubbeld. Het gaat bovendien niet meer om simpele leugens, maar om criminele organisaties die op geraffineerde wijze documenten vervalsen. In dit artikel leggen we uit waarom dat zo gevaarlijk is en hoe je het ondervangt in je werving- en selectieprocedures.

Is liegen op je cv strafbaar?

Ja, liegen over diploma’s of werkervaring is in veel gevallen strafbaar. Als iemand daarvoor vervalste documenten gebruikt, pleegt diegene altijd een misdrijf. Op deze vorm van fraude staat een gevangenisstraf van maximaal vier jaar. Wanneer je hier als werkgever mee wordt geconfronteerd, is het belangrijk dat je daarvan aangifte doet. Het is niet voldoende dat je zelf alert genoeg was om de fraude te doorzien. Neem de moeite om ook jouw sector en de samenleving te beschermen tegen fraude met vervalste diploma’s.

Kleinere leugentjes – zaken een beetje aandikken of mooier voorstellen dan ze zijn – zijn vaak niet strafbaar. Ze kunnen echter wel reden zijn voor ontslag op staande voet. Als werknemer moet je altijd eerlijke informatie verstrekken over je diploma’s en werkervaring. Zelfs als je al langer in dienst bent, kun je op staande voet worden ontslagen vanwege leugens op je cv.

Levensgevaarlijk

We kunnen zonder te overdrijven stellen dat fraude met diploma’s levensgevaarlijk is. Dat zien we bijvoorbeeld in de zorg, waar ongediplomeerde, incompetente medewerkers de gezondheid van patiënten in gevaar brengen. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd gaf eerder dit jaar aan dat ze zich ernstig zorgen maken over de toenemende diplomafraude in hun sector. Eerder dit jaar werden al zeven mensen veroordeeld die met een vervalst diploma in de zorg werkten.

De zorg is echter niet de enige sector waar onkunde tot levensgevaarlijke situaties kan leiden. Wat denk je van een elektricien of automonteur die niet over de juiste kennis en vaardigheden beschikt? Wat als belangrijke administratie wordt gedaan door iemand die maar half weet waar hij of zij mee bezig is? Zelfs als fraude met diploma’s niet tot levensgevaarlijke situaties leidt, leidt het al snel tot flinke schade en onkosten.

Handel in valse diploma’s

Maar waar komen die vervalste diploma’s dan vandaan? Diplomafraude is het domein van criminele organisaties. Deze organisaties werven hun klanten vaak via Telegram, TikTok en andere sociale media. Voor een vervalst diploma betalen klanten meestal een paar honderd euro, vrijwel altijd in Bitcoin.

Als koper ben je altijd strafbaar. Je loopt bovendien een ernstig risico om zelf slachtoffer te worden. De criminele organisaties die zich met deze fraude bezighouden deinzen er niet voor terug om ook hun klanten te besodemieteren. Ze zeggen bijvoorbeeld dat het diploma ook wordt opgenomen in de administratie van de DUO en de onderwijsinstelling. Dit is altijd een leugen, maar als koper heb je natuurlijk geen enkele stok achter de deur. Je zet de deur echter wel wagenwijd open voor chantage: criminelen weten iets over jou dat verder niemand mag weten. Hoever kunnen ze jou laten gaan om dat geheim te bewaren?

Risico op criminele inmenging

Diplomafraude gaat verder dan onbekwame mensen die belangrijk werk verrichten. Werknemers die met een vervalst diploma je bedrijf binnenkomen vormen een serieus risico op criminele inmenging. De criminele organisatie weet wie deze persoon is, men heeft immers de echte naam ingevuld op het vervalste diploma. Als de fraude wordt ontdekt, wordt de werknemer ontslagen en waarschijnlijk ook vervolgd en veroordeeld. Hij of zij zal dus behoorlijk ver gaan om dit te voorkomen. De crimineel kan simpelweg op sociale media kijken waar zijn klant uiteindelijk is gaan werken. Het enige dat hij dan nog hoeft te doen is creatieve manieren bedenken om zijn nieuwe pionnetje te gebruiken.

Hoe controleer je een diploma?

Het is verleidelijk om genoegen te nemen met een kopietje van een diploma in het portfolio van je sollicitant. Hiermee maak je fraude echter wel erg gemakkelijk. Vraag de sollicitant altijd om originele diploma’s en certificaten mee te brengen naar een gesprek. Let daarbij op watermerkjes en andere echtheidskenmerken. Vraag de sollicitant daarnaast om een (digitaal) Uittreksel Mijn Diploma’s van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Op deze pagina van DUO zie je waar je op moet letten en krijg je stapsgewijs ondersteuning bij het controleren van het uittreksel.

Het moeilijkste hieraan is misschien wel dat de overgrote meerderheid van je sollicitanten eerlijk is. Als je deze controles uitvoert, zal daar meestal uit blijken dat alles keurig in orde is. Daardoor kun je jezelf laten verleiden om in de toekomst minder zorgvuldig te zijn. Trap niet in die valkuil! Juist hier geldt: beter honderd keer teveel dan één keer te weinig.

Toetsen op kennis

Zorg daarnaast dat er tijdens het sollicitatiegesprek altijd iemand aanwezig is die de inhoudelijke kennis van de sollicitant kan beoordelen. Als directeur of (HR-)manager weet je wat je zoekt, waar je op afknapt en wie er wel of niet binnen je team past. Je hebt echter niet altijd de specifieke, vakinhoudelijke kennis om te beoordelen of iemand écht weet waar hij of zij over praat.

Besef dat het hier vrij gemakkelijk is om te bluffen. Een half uurtje de schijn ophouden kunnen we (bijna) allemaal. Laat jezelf daarom niet geruststellen door een paar goedgeplaatste vaktermen of een vooraf ingestudeerde slimme opmerking. Zorg dat er iemand bij het sollicitatiegesprek aanwezig is die voldoende vakkennis heeft om de juiste kritische vragen te stellen en een eventuele bluf te doorprikken.

Diploma mills: “echte” diploma’s zonder waarde

Een fenomeen dat losstaat van diplomafraude maar er wel tegenaan schuurt zijn de zogenaamde diploma mills. Dit zijn “onderwijsinstellingen” die geen gedegen onderwijs bieden en vaak zelfs alleen op papier bestaan. Men koopt dan geen vervalst diploma van een erkende onderwijsinstelling, maar een echt diploma van een een neppe onderwijsinstelling. Deze onderwijsinstellingen bevinden zich vrijwel altijd in het buitenland. 

Ze gebruiken bovendien namen die veel lijken op die van gerenommeerde hogescholen en universiteiten. Als werkgever ben je misschien onder de indruk dat iemand heeft gestudeerd aan “Cambridge International University”. Dit is echter een typisch voorbeeld van een diploma mill en heeft niets te maken met de gerenommeerde Cambridge University. Wil je weten hoe je een diploma van een diploma mill herkent? Kijk dan op deze website van de DUO.