Beveiligingscamera’s zijn in de afgelopen decennia een vast onderdeel geworden van het straatbeeld. Ze hangen in winkels en horecagelegenheden, maar ook in de openbare ruimte. Ze bieden ondernemers veel kansen, maar gaan ook gepaard met de nodige beperkingen. In dit artikel lees je hoe je als ondernemer camerabewaking in kunt zetten en hoe cameratoezicht in de openbare ruimte werkt. Daarnaast leggen we uit wat de meerwaarde van slimme camerasystemen is en hoe de bijbehorende risico’s worden ingeperkt.
Camerabewaking in je bedrijf
Als het gaat om jouw veiligheid als ondernemer, de veiligheid van je personeel en de integriteit van je bedrijfsprocessen, liggen weinig instrumenten zo voor de hand als beveiligingscamera’s. Enerzijds hebben ze een sterke preventieve werking; mensen misdragen zich minder snel als ze weten dat ze worden gefilmd. Anderzijds helpen ze bij de opsporing en vervolging op momenten dat die preventieve werking onvoldoende blijkt; een dader die herkenbaar op beeld staat is niet alleen sneller gevonden, maar ook sneller veroordeeld. Er zijn echter wel regel waar je jezelf aan moet houden. Op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens lees je alles over de privacyregels die je als ondernemer moet respecteren wanneer je gebruikmaakt van beveiligingscamera’s.
Camerabewaking: wanneer mag je klanten filmen?
Als ondernemer moet je een gerechtvaardigd belang hebben om je klanten en bezoekers te mogen filmen. In de praktijk is dit belang er vrijwel altijd. Het tegengaan van diefstal, het beschermen van je personeel en de veiligheid van andere bezoekers rechtvaardigen al snel dat je gebruikmaakt van cameratoezicht. Hier moet je je klanten echter wel over informeren. Maak op de deur duidelijk kenbaar dat je gebruikmaakt van cameratoezicht en neem hierover de juiste bepalingen op in je huisregels.
Camerabewaking: wanneer mag je werknemers filmen?
Naast je klanten en bezoekers moet je uiteraard rekening houden met de rechten van je werknemers. Soms is het monitoren van personeel onbedoelde bijvangst, maar dit kan ook het doel zijn. Als er binnen je bedrijf bijvoorbeeld regelmatig goederen verdwijnen, wil je zien of een van je werknemers deze goederen verduistert. Daarbij moet je als werkgever echter wel rekening houden met diverse beperkingen en randvoorwaarden. Je moet de noodzaak van cameratoezicht kunnen onderbouwen. Als je het probleem ook op kunt lossen zonder inbreuk te maken op de privacy van je werknemers, ben je verplicht om voor die route te kiezen. Heb je een Ondernemingsraad? Dan moet deze instemmen met het gebruik van camera’s op de werkvloer. Bovendien mag je cameratoezicht alleen doelgericht inzetten. De camera die je gebruikt om te controleren of je werknemers goederen verduisteren mag je bijvoorbeeld niet inzetten om te controleren of je personeel wel fatsoenlijk doorwerkt.
De DPIA: hoe en wanneer moet het?
Als je cameratoezicht wilt houden, is het vaak verplicht om een zogenaamde data protection impact assessment (DPIA) uit te voeren. Als je stelselmatig een voor het publiek toegankelijke ruimte monitort is de DPIA bijvoorbeeld verplicht. Hetzelfde geldt als je de activiteiten van je werknemers monitort. Wil je een verdachte medewerker betrappen zonder dat hij weet dat je meekijkt? Vooral bij heimelijk cameratoezicht zijn de regels streng en is een DPIA altijd verplicht. In de praktijk zul je voor de meeste toepassingen die camera’s voor jou als ondernemer hebben dus een DPIA op moeten stellen.
Camerabewaking in de openbare ruimte
Camerabewaking is in de afgelopen decennia een vertrouwd onderdeel geworden van het straatbeeld. We staan er niet eens meer bij stil dat we – vooral in de binnenstad – vrijwel continu in beeld zijn. Waar veel mensen in het begin nog terughoudend waren, is inmiddels gebleken dat cameratoezicht in de openbare ruimte de veiligheid bevordert zonder daarbij de privacy van onschuldige burgers te schenden. Dat is niet vanzelfsprekend. Alleen door de randvoorwaarden zorgvuldig in te kaderen, borgen we dat de voordelen van cameratoezicht opwegen tegen de nadelen. Daarom moet ook de overheid zich bij het gebruik van cameratoezicht aan strenge regels houden.
Dat betekent dat jouw privacy veilig is, maar ook dat de mogelijkheden voor opsporing en handhaving worden ingeperkt. Voor jouw bedrijventerrein of winkelgebied betekent dit dat oplossingen die technisch mogelijk zijn niet altijd binnen de wet passen. Dat kan leiden tot een gevoel dat er kansen blijven liggen, maar ook politie, justitie en gemeenten zijn gehouden aan de wet.
Samenwerken voor cameratoezicht
Gelukkig is het voor ondernemers en overheden wel degelijk mogelijk om samen te werken op het gebied van camerabewaking. De makkelijkste manier om samen te werken is door je eigen camerabeelden beschikbaar te stellen aan de politie. Dit hoeft niet alleen incidenteel te zijn als er iets gebeurt, maar kan ook in een meer gecoördineerde vorm. Door deel te nemen aan het project Camera in Beeld, worden jouw camera’s onderdeel van het netwerk waar de politie op terugvalt.
Wil je juist je bedrijventerrein of winkelgebied veiliger maken door camerabewaking? Via parkmanagement of je winkeliersvereniging is vaak een hoop te regelen met gemeente en politie. Ook branche- en ondernemersverenigingen kunnen je hierbij ondersteunen. Onze partners bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) voerden eerder al een onderzoek uit naar de beste manier om camerabewaking in te voeren op jouw bedrijventerrein. Wil je cameratoezicht realiseren op jouw bedrijventerrein, maar kom je er niet uit? Neem dan contact op met de PVO-manager.
Inzet van drones: camerabewaking mobiel inzetten
Camera’s hoeven tegenwoordig niet meer aan een paal of aan een gevel te hangen. Drones bieden nieuwe mogelijkheden, waardoor camerabewaking mobiel kan worden ingezet. Vanuit de lucht zien deze camera’s bovendien veel meer, vooral wanneer ze zijn uitgerust met de juiste sensoren. Drones zet je in de regel niet in voor een individueel bedrijf, maar voor je bedrijventerrein of omgeving als geheel. Op deze manier kun je relatief makkelijk en goedkoop een groot gebied monitoren.
Drones bieden veel mogelijkheden, maar gaan ook gepaard met strenge regels en randvoorwaarden. Goede samenwerking tussen bedrijven, parkmanagement, gemeente en politie is dan ook een voorwaarde om cameradrones van de grond te krijgen. De haven van Moerdijk is een van de koplopers op het gebied van toezicht met drones. Hier wordt dit instrument sinds kort met succes ingezet. Ook op andere bedrijventerreinen in Brabant en Zeeland zullen in de komende periode pilotprojecten met drones worden opgestart. Hier zijn we als PVO Brabant-Zeeland vaak nauw bij betrokken.
Slimme camera’s
Wanneer het gaat over slimme camera’s, is het niet perse de camera zelf die slim is. Vaak is het juist de software-ondersteuning aan de achterkant die een camera “slim” maakt. Er zijn wel sensoren – zoals bijvoorbeeld een infraroodsensor – toegevoegd, maar het echte werk wordt gedaan door de computer achter de schermen. Momenteel worden deze camera’s bijvoorbeeld ingezet om automobilisten te controleren op het gebruik van mobile telefoons. Dankzij gezichtsherkenning en andere innovaties wordt het toepassingsbereik van slimme camera’s steeds groter. Zo wordt het bijvoorbeeld erg makkelijk om een dader te volgen als hij op verschillende camera’s in beeld komt. Ook kentekenregistratie is een toepassing die zowel publiek als privaat al veel wordt gebruikt. Zo ziet de gemeente het als je met je auto een voetgangersgebied inrijdt, maar weet ook de parkeergarage dat je betaald hebt zonder je kaartje te scannen.
Angst voor slimme camera’s
Innovaties rondom beveiligingstechnologie bieden veel kansen, maar gaan ook gepaard met maatschappelijke vraagstukken. De balans tussen de handhaving van wetten en de persoonlijke levenssfeer is een gevoelige. Technologische vooruitgang dwingt ons om na te denken over de grens tussen optimale veiligheid en overdadige controle. Tegenstanders van slimme camera’s verwijzen vaak naar China. Daar worden slimme camera’s ingezet om het gedrag van burgers op verregaande wijze te monitoren en sturen. In Nederland is dit niet aan de orde, maar wordt het wel als argument gebruikt tegen de inzet van slimme camera’s. Tegenstanders vrezen voor een hellend vlak, waarbij de inzet van slimme camera’s voor legitieme veiligheidsdoelen leidt tot een verregaande controlestaat.
Europese burgers beschermd
Binnen het Europese recht is het echter niet toegestaan om burgers te onderwerpen aan dit soort geautomatiseerde besluitvorming. Als een slimme camera jou iets ziet doen, mogen daar dus niet automatisch gevolgen aan worden verbonden. Je hebt in Europa namelijk altijd het recht om beoordeeld te worden door een echt mens. Ongeachte wat er technisch mogelijk is en wordt, kan de verregaande rechtsbescherming die we in Europa kennen niet zomaar worden omzeild. Ook wat betreft het opslaan en delen van de data die deze slimme camera’s verzamelen worden Europese burgers goed beschermd. Het strakke juridische kader maakt de doemscenario’s waar tegenstanders voor waarschuwen binnen de Europese Unie op voorhand onmogelijk.