Accijnsfraude: nog lang geen geschiedenis

Accijnsfraude is een van de klassieke verdienmodellen van criminele organisaties. Met name in Brabant is de georganiseerde misdaad er groot mee geworden. Naarmate criminelen zich meer en meer toelegden op de productie van drugs, verschoof ook onze aandacht. Toch is het belangrijk dat we accijnsfraude scherp op onze radar houden. In dit artikel leggen we uit waarom.

Vermoedt u fraude met sigaretten, alcohol of brandstof? Meld dit dan bij het Meldpunt Accijnsfraude van de Douane of download de app voor iOS of Android.

Wat is accijnsfraude?

Accijns is een heffing op bepaalde goederen als alcohol, tabak en brandstof. Het ontwijken van deze heffing – geen accijnzen afdragen – heet accijnsfraude. Omdat de accijns voor een groot deel de verkoopprijs bepaalt, is accijnsfraude erg lucratief. Voor ondernemers voelt accijnsfraude als concurrentievervalsing. Criminelen verkopen jouw producten voor de helft van de prijs en maken er alsnog twee keer zoveel winst op. Ook voor de volksgezondheid vormt accijnsfraude een risico. Tabak, alcohol en brandstof kunnen alledrie vervuild zijn als er sprake is van accijnsfraude, met ernstige gevolgen voor mens en milieu. Accijnsfraude is bovendien een voedingsbodem voor ondermijning. De overheid loopt niet alleen inkomsten mis, al dat geld komt in handen van criminele organisaties. Accijnsfraude wordt in Nederland dan ook gezien als een ernstig misdrijf.

Klassieke ondermijning

Waar we tegenwoordig strijd voeren tegen hennepkwekerijen en XTC-laboratoria, werd met name Brabant in de jaren ’70 van de vorige eeuw geplaagd door illegale stokerijen. Rondom deze stokerijen ontstonden criminele netwerken die zich bezighielden met de productie en distributie van illegaal gestookte drank. Dit wordt vaak genoemd als één van de redenen dat Brabant nu zo wordt geteisterd door drugscriminelen: de netwerken bestonden al lang, enkel de substanties die ze produceren en verkopen zijn veranderd. In de jaren ’80 liep de illegale productie van sterke drank flink terug. Dit kwam niet omdat criminelen massaal hun leven beterden, maar omdat ze de overstap maakten naar de productie van drugs.

Nog geen geschiedenis

Dat betekent echter niet dat accijnsfraude thuishoort in de geschiedenisboeken. De laatste jaren worden regelmatig illegale sigarettenfabrieken aangetroffen. Dit jaar werd in Herkenbosch zelfs de grootste illegale sigarettenfabriek opgerold die de FIOD ooit aantrof. Het is niet raar dat criminele organisaties nog steeds een verdienmodel zien in accijnsfraude. Naarmate de accijnzen op alcohol en tabak stijgen, levert het ook steeds meer op om deze accijnzen te ontduiken. Bovendien richten criminele organisaties in Nederland zich op de Britse en Scandinavische markten, waar de accijnzen nog veel hoger zijn. We hoeven er dan ook niet op te rekenen dat dit probleem zichzelf oplost.

In één moeite

Betekent dat dan dat we minder aandacht moeten hebben voor drugs en meer aandacht moeten hebben voor accijnsgoederen? Nee, het één hoeft niet ten koste te gaan van het ander. Als je alert bent op drugs, zal accijnsfraude je ook snel opvallen. In beide gevallen is er namelijk sprake van smokkel en/of illegale productie. Toch zijn er ondanks de overeenkomsten wel degelijk specifieke signalen waar je accijnsfraude aan kunt herkennen:

Illegale stokerijen

Een illegale stokerij is in veel opzichten net een XTC-laboratorium: er zijn ketels, er komt een sterke geur bij vrij en er is een flink risico op brand en explosies. Illegale stokerijen zijn naast de kenmerkende alcoholgeur het beste te herkennen aan de aanvoer van grondstoffen. Als je jezelf ooit afvraagt: “Wat moeten die lui toch met zoveel suiker?”, is dit waarschijnlijk het antwoord. Daarnaast wordt er voor het stoken van sterke drank veel gas gebruikt, meestal afkomstig uit gasflessen. De combinatie van alcoholgeur en mensen die zeulen met gasflessen is dan ook zonder meer een melding waard. Denk daarbij niet dat een illegale stokerij te onschuldig is om te melden. De explosieve alcoholdamp vormt een accuut gevaar voor de omgeving.

Illegale sigarettenfabriek

Een illegale sigarettenfabriek is van buitenaf een stuk lastiger te herkennen. In veel opzichten lijkt dit een normaal productiebedrijf: er staan machines te draaien, er komen grondstoffen binnen en er gaan producten naar buiten. Wanneer je als verhuurder een van je panden controleert, valt het echter meteen op. Zodra je een van deze kenmerkende machines ziet staan, weet je dat het tijd is om een melding te maken. Ook kun je letten op de signalen van arbeidsuitbuiting, zoals we die hier eerder beschreven.

Illegale brandstof

Ook brandstof wordt op illegale wijze verhandeld. Dit is soms brandstof afkomstig uit landen waar handelsbeperkingen voor gelden, of zelfs ernstig vervulde brandstof. Brandstoffen zijn dan vermengd met andere brandbare chemicaliën die schadelijk zijn voor mens en milieu. Het meeste wordt er echter gefraudeerd met verschillen in accijnstarief. In het Belgische Ham werd onlangs een Nederlandse bende opgerold die rode landbouwdiesel ontkleurde en doorverkocht. Tijdens het onderzoek kwam men ook het tankstation op het spoor waar de brandstof werd verkocht. In totaal ontweken de criminelen op deze manier voor ruim 30 miljoen euro aan accijnzen. Onderzoeksjournalistiek-platform Investico ontdekte vervolgens dat er achter de fraude een strak georganiseerd netwerk van (Nederlandse) criminelen schuilging. In Nederland is deze rode landbouwdiesel – waarop een lager accijnstarief van toepassing is – sinds 2013 niet meer verkrijgbaar. 

Hoe herken je accijnsfraude als koper?

Als oplettende koper merk je al snel dat je te maken hebt met accijnsfraude. Je weer immers wat accijnsgoederen minimaal horen te kosten. Koop je een pakje sigaretten of een fles wodka voor €5? Dan is er onvermijdelijk sprake van accijnsfraude. Bovendien zal de kwaliteit van het product en de verpakking niet zijn wat je gewend bent. Denk vooral niet dat je een goede deal krijgt. Illegale accijnsgoederen worden vaak op slordige – en daarmee gevaarlijke – wijze geproduceerd, of zelfs moedwillig vermengd met schadelijke stoffen.